.
.
Ehlader Araştırma Bölümü
“Gecenin bir kısmında da uyanarak sana mahsus fazla bir ibadet olmak üzere teheccüd (gece) namazı kıl ki, Rabbin seni Makam-ı Mahmud’a ulaştırsın.”
İsra/79
* * *
‘Hucud’ uyumak manasında ve ‘teheccüd’ ise uykuyu ibadet ile bertaraf etmek anlamında kullanılır.
Gece namazı, oldukça faziletli namazlardandır ve ‘Müzzemmil’ ve ‘Müddessir’ surelerinde de konu edilmiştir: “Kalk, birazı hariç olmak üzere geceyi; yarısını ibadetle geçir.”[1] Ve gece namazının fazileti hakkında rivayetlerde 30’dan fazla madde sayılmıştır ki onlardan bazılarına işaret edeceğiz:
* Tüm peygamberler gece namazı kılmışlardır. Gece namazı bedenin sağlığı ve kabrin aydınlanmasındaki nedendir. Gece namazı, ahlakta, rızıkta, sıkıntıların giderilmesinde, dini hükümlerin edasında, gözün aydın olmasında etkilidir.[2]
* Gece namazı, gündüzün günahlarını mahveder ve kıyametin nurudur.[3]
* İmam Cafer Sadık (a.s) şöyle buyurur: “Gece namazının sevabı o denli çoktur ki; Allah şöyle buyurur: ‘Hiç kimse, yapmakta olduklarına karşılık olarak, onlar için saklanan göz aydınlıklarını bilemez.’[4] Gece namazı kılanlar için de kararlaştırılan ödülü kimseler bilmemektedir.’[5]
* İmam Cafer Sadık (a.s) yine şöyle buyurur: “Müminin şerefi, gece namazıdır. İzzeti ise insanlara eziyette bulunmaması ve cefa etmemesindedir.”
* Ebuzer, Kâbe’nin yanında insanlara kabrin korkusundan ve yalnızlığından kurtulmak için gecenin orta vaktinde iki rekât namaz kılmalarını tavsiye ediyordu.
* Biçare, gece namazından mahrum kalan kimsedir.
* Sizin en iyileriniz ihsan edip yediren, selamını aşikâr veren ve insanların uykuyla geçirdiği zamanda namaz kılandır.
Üç şey Hz. Peygamber (s.a.a)’e vacip, diğer insanlara sünnet olarak kılınmıştır. Bunlar: Gece namazı, diş fırçalamak ve sabahın ilk vaktinde kalkmaktır.[6]
Ayet-i kerime de geçen ‘makamen’ sözcüğünde büyük bir azamet gizlenmiştir. (kelimenin sonundaki “en” yani tenvinden ötürü bu düşünce hâsıl olmaktadır.) Rivayetlerde ise ‘makam-ı Mahmud’tan kastedilenin şefaat olduğu yönündedir.[7]
Hz. Ali (a.s) şöyle buyururlar: “Kötü davranışları olan insanın günahları ve yanlış amelleri, onu gece namazı kılmaktan mahrum bırakır.”[8]
Allah günün tüm bölümlerine yemin ederek insanların dikkatini bu yöne çekmiştir: ‘ve’l fecr’ (tan yerinin ağarmasına andolsun)[9], ‘ve’s-subh’ (aydınlandığında sabaha andolsun)[10], ‘ve’ş- şems’ (güneşi açıp ortaya çıkaran gündüze andolsun)[11], ‘ve’l asr’ (ikindi vaktine andolsun) Ancak sadece seher vakti için üç defa yemin edilerek vurgu yapılmıştır. ‘Geçip giden geceye and olsun.’[12] ‘Kararmaya yüz tutan, sona ermekte olan geceye yemin ederim.’[13] ‘Sona ermekte olan geceye and olsun’[14] Yani gecenin bitmesine yakın vakte olan ilahi yeminler…
Seher vaktinde af dilenmesi ve istiğfar hakkında da iki ayet nazil olmuştur: “Onlar… Seher vakitlerinde bağışlanma dilerlerdi.”[15] ve “… Allah yolunda harcayanlar ve seherlerde (Allah’tan) bağışlanma dileyenlerdir.”[16]
Gece Namazı Nasıl Kılınır
Gece namazı 11 rekâttır ve şu şekilde kılınır:
Gece namazının ilk sekiz rekâtı: aynı sabah namazı gibi, iki rekâtlı olarak gece namazı niyetiyle kılınır.
İki rekât Şef’ Namazı: Birinci rekâtında, Fatiha suresinden sonra “Nas” suresi ve ikinci rekâtta, yine Fatiha ve ardından “Felak” suresini okumak müstahaptır.
Bir rekât Vitr Namazı: Fatiha suresinden sonra, üç kere “Tevhid” suresi, bir kere “Felak” suresi ve bir kere de “Nas” suresini okumak veya sadece bir sure okumak doğrudur. Kunutu uzun tutmak bu namazda çokça tavsiye edilmiştir.
Vitr Namazının kunutunda kırk mümin için dua ve istiğfar etmek; yetmiş kere: “Esteğfirullahi rabbi ve etubu ileyh” (Allah’tan mağfiret ve bağışlama dileriz ve ona doğru dönüp yöneliriz) demek; yedi kere “Hazihi mekamu’l aizi bike minen nar” (Kıyamet gününün ateşinden sana sığınanın makamı işte budur)ve 300 kere: “el-Afv” demek müstahaptır. Ardından şu duayı okumak tavsiye edilmiştir: “Rabbi iğfirliy verhemniy vetub aleyye, inneke ente tevvabul ğafurur rahîm”
Gece namazının en faziletli kısmı Vitr ve Şef’ namazıdır ve Şef’ namazı Vitr namazından daha üstündür.
Gece namazının kılınış zamanı, gece yarısından fecr-i sadık’a kadardır ve seher vakti diğer vakitlerden en iyi olanıdır. Gecenin üçte birinin son kısmı seher sayılmaktadır ve seher vaktinde gece namazı kılmak daha faziletlidir.
Gece Namazının Hükümleri
Gece namazında, Şef’ ve Vitr namazıyla iktifa etmek doğrudur ve hatta vakit dar olduğu zaman sadece vitir namazına iktifa edilebilir.
Gece namazının kılınış zamanı, gece yarısından fecr-i sadık’a kadardır ve seher vakti diğer vakitlerden en iyi olanıdır. Gecenin üçte birinin son kısmı seher sayılmaktadır ve seher vaktinde gece namazı kılmak daha faziletlidir.
İnsanın oturarak gece namazı kılması caizdir. Ama oturarak kıldığı her iki rekâtı, ayakta kılınan bir rekât namaz olarak sayması daha iyidir.
Yolcular ve gece yarısından sonra gece namazını kılmaya muvaffak olamayacak kimseler namazını gece yarısından önce kılabilir.
Fatiha’dan sonra bir sure okumak, gece namazlarının rekâtlarında gerekli değildir ve Fatiha suresini okumak yeterlidir (ancak sure okumak daha faziletlidir). Ayrıca ikinci rekâtlarda kunut tutmak müstehaptır, ancak kunut tutmamakta doğrudur.
Vitr namazı bir rekâttır ve kunutsuz da eda edilebilir.
Tüm on bir rekâtı bir kerede kılmak gerekli değildir, aksine birkaç aşamada kılmak daha faziletlidir.
Müstehap namazlarda yanlışlıkla yapılan ameller için sehiv secdesi gerekli değildir.
Gece namazı kıldığı esnada ezan okunursa, eğer dört rekâtını kılmışsa diğerlerini kısa ve müstehaplarını yerine getirmeden kılabilir ve eğer daha dört rekâtını kılmamışsa başladığı o iki rekâtı bitirir, sonra iki rekât sabahın nafilesini yerine getirir ve ondan sonra da iki rekât vacip olan sabah namazını kılar. Bunları yaptıktan sonra da gece namazının geriye kalanının kazasını yerine getirir.
Gece namazının kazası takdiminden, yani gece yarısından önce kılınan teheccütten daha üstündür. Dolayısıyla kişi gece namazının kazasını kılacağından eminse kazasının önceliği vardır.
[1] - Müzzemmil, 2
[2] - Sefinetu’l Bihar
[3] - Biharu’l Envar, c.84, s.140
[4] - Secde, 17
[5] - Tefsiru’l Mecmau’l Beyan
[6] - Tefsiru’l Furkan
[7] - Tefsiru’l Nuru’l Sakaleyn
[8] - Biharu’l Envar, c.87, s.145
[9] - Fecr, 1
[10] - Müddessir, 34
[11] - Şems, 3
[12] - Fecr, 4
[13] - Tekvir, 17
[14] - Müddessir, 33
[15] - Zariyat, 18
[16] - Al’i İmran, 17