.
.
Ehlader Araştırma Bölümü
.
Bi'set, Hz. Muhammed Mustafa’nın (s.a.a) insanların hidayeti için Allah tarafından gönderilmesini zaman ve mekân olarak anlatan bir terimdir. “Meb’es” sözcüğünde “bi’set” manasına gelen masdar anlamı da yatmaktadır.
"Bi’set" kelimesi İslam litaretüründe daha çok Hz. Peygamber Efendimiz (s.a.a) için kullanılmaktadır. Peygamber Efendimiz (s.a.a) 40 yaşında Nur dağında (Mekke şehri yakınlarında) Hira Mağarası'nda Cebrail aracılığıyla peygamberliği kendisine iletilmiştir ve bu İslam dininin başlangıcı olmuştur. Bu olay İmamiye Şialarının meşhur görüşüne göre, Hicretten 13 yıl önce Recep ayının 27’sinde gerçekleşmiştir.
Hz. Fahri Kâinat Efendimizin (s.a.a) bi’setinden önce, o bölgenin insanları daha çok putperest idi. Ancak buna rağmen, aya tapanlar, güneşe tapanlar, yıldıza tapanlar ve aslı bozulan semavi dinlere mensup olanlar da Hicaz’ın farklı yerlerinde yaşamaktaydılar. Ama Peygamber Efendimizin (s.a.a) bi’seti ve İslam’ın zuhuru ile bu din putperestlik dinini ortadan kaldırmış ve Hicaz’a hâkim olmuştur. Hz. Resul-ü Kibriya Efendimizin (s.a.a) meb’es yıldönümü Müslümanların büyük bayramlarındandır ve "Meb’es bayramı" olarak kutlanmaktadır.
Bi’set, Kur’an kültüründe, içinde bir çeşit değişiklik olan tekamülün aşamalarından birisine gönderme ve ulaştırma faktörüdür. Bundan dolayı, ölülerin haşredilmesi anlamında da kullanılmıştır. Zira büyük bir değişim ve yeni bir atmosfere girmenin başlangıcıdır.
Ancak yaygın terim anlamı olarak peygamberlerin insanların hidayeti için gönderilmesi anlamında kullanılmaktadır. Kur’an-ı Kerim'de “Bi’set” Allah’a nispet verilmektedir. Ölülerin dirilişi, yaratılışa has yasa ve kanunlar, resullerin gönderilişinin tamamı Allah’ın alemlerin yaratılışındaki mutlak egemenliğine ve ilgili hedeflere işaret etmektedir. Peygamberlerin gönderilmesinde dikkat çeken nokta, Allah’ın insanlara olan lütfudur. Bu lütuf hidayet ve danışmanlıktır. Aynı zamanda insanların içinden ve aynı türdendir.
“Andolsun, Allah, müminlere kendi içlerinden, onlara ayetlerini okuyan, onları arıtıp tertemiz yapan, onlara kitap ve hikmeti öğreten bir peygamber göndermekle büyük bir lütufta bulunmuştur. Oysa onlar, daha önce apaçık bir sapıklık içinde idiler.” [Al-i İmran / 164]
Peygamberlerin insan türünden seçilmesi, bazen peygamberlerin içinde bulundukları toplum tarafından alaya alınmalarına ve müşrikler, muanidler/inat ehli ve mütekebbirlerin/kendini beğenmişlerin inkarına neden olmuştur. Ancak burada bir hikmet ve mantık yatmaktadır. Peygamberler Kur’an’da örnek insan ve model olarak tanıtıldıkları hasebiyle, eğer başka bir türden seçilmiş olsalardı, İnsanoğlu için bir örnek olamazlardı. Dolayısıyla her peygamberin kendi türünden olanlara gönderilmesi, ilahi bir sünnet ve aynı zamanda muhalefet edenlere de bir kanıt ve hüccettir.
Nehcü’l Belağa’nın naklettiğine göre, Müminlerin Emiri İmam Ali (a.s), Hz. Peygamber Efendimizin (s.a.a) bi’setinden önceki Arapların yaşam tarzları hakkında şunları söylemektedir:
“Allah Teâlâ, Muhammed’i âlemleri korkutmak, sakındırmak ve indirdiği hükümleri emin bir halde korumak için gönderdi. Siz Arap toplumu en kötü din üzereydiniz ve en kötü yeri yurt edinmiştiniz. Etrafınızda sarp taşlar/kayalar ve (seslerden ürkmeyen) zehirli yılanlar vardı. Bulanık/pis suları içiyor, (kertenkele, hurma çekirdeğinden yapılan un gibi) sert şeyler yiyor, birbirinizin kanını döküyor ve akrabalık hakkını gözetmiyordunuz. Putlarınız aranızda dikilmiş ve günah işlemekten çekinmiyordunuz.”
Hz. Fahr-i Kâinatın (saa) Bi’seti
Hz. Fahri Kâinat Efendimizin (s.a.a) bi’seti 40 yaşında veya meşhur görüşe aykırı olarak 43 yaşında gerçekleşmiştir. Bu farklı görüşlerin oluşma nedeni, bi’set kavramından farklı edinimlerden kaynaklanmaktadır. Acaba "Bi'set" terimi, Kur’an ayetlerinin ilk nazil olduğu gün anlamında mı kullanılmıştır? Yoksa resmi ve aleni tebliğe başlanıldığı güne mi "Bi'set" denilmiştir? Tarihçilerin dediğine göre meb’es, Amu’l Fil'in yani Fil yılının 40’ında Recep ayının 27’sinde ve
İran’daki Husrev Perviz hükümetinin 20. yılında gerçekleşmiştir. Başka görüşler Ramazan ayının 17 veya 18’inde yahut Rebiülevvel ayının günlerinden birinde gerçekleşmiştir. Şialar bu görüşler içinde ilk görüşü kabul etmektedir. Hz. Resul-ü Kibriya Efendimiz (s.a.a) ibadet ve yakarış için Hira Mağarası'nda bulunduğu sırada, Alak suresinin ilk ayetleriyle ilahi daveti başlamış ve Müddessir suresinin ilk ayetleri ile bu süreç devam etmiştir.
Hz. Muhammed Mustafa (s.a.a) bi’setine yakın yıllarda insanlardan uzak durmakta ve tek bir Allah’a ibadet etmekteydi. Yılda bir ay boyunca Nur dağı ında münzevi olur ve orada bulunan Hira Mağarası'nda ibadetle meşgul olurdu. Bu süre zarfında onun yanına giden her ihtiyaç sahibine yemek verirdi. İbadetle geçirdiği ay bittikten sonra Mekke’ye dönerdi. Yine Hira’da inzivaya çekilip ibadetle geçirdiği günlerden bir gün peygamberlikle görevlendirildi. Hz. Muhammed (s.a.a) şöyle buyurmuştur: "Cebrail benim yanıma gelerek şöyle dedi: Oku. Dedim ki: Ben okuma bilmem. Yine oku! dedi. Dedim ki: ne okuyayım? Dedi ki: “İkra bismi rabbikellezi halek” (Yaratan Rabbinin adıyla oku)". Nitekim bilindiği gibi peygamberlikle şereflendirildiğinde kırk yaşına ulaşmıştı.
Allah Resul-ü (s.a.a) kendisine nazil olan Alak Suresinin ilk ayetlerinin telakkisi ve peygamberlikle şereflenmesinin ardından, mabedinden ayrılarak Mekke’ye geri döndü. O geceye kadar başına gelmemiş böyle bir durumun ardından, her şeyden önce kendi evine dönmesi gayet doğaldı. O sırada evde üç kişi bulunmaktaydı: Değerli eşi Hz. Hatice, amcası oğlu Hz. Ali b. Ebu Talip ve Zeyd b. Harise. Hz. Peygamber (s.a.a) tevhide ilk davetini kendi ailesinden başlattı ve ona ilk iman eden kişi eşi Hatice ve erkeklerden o sıralar bakımını üstlendiği amcası oğlu Hz. Ali b. Ebu Talib (a.s) oldu.
Cebrail tarafından Hz. Peygamer-i Ekrem’e (s.a.a) ilk kez vahiy nazil olduğunda bunun bir heybet ve ağırlıkla gerçekleştiği nakledilmiş, (Peygamber Efendimiz (s.a.a) evine döndüğünde eşi Hz. Hatice’ye (s.a): “Beni ört” demiştir) ancak şaşkınlık ve belirsizlik nakledilmemiştir. Çünkü Efendimize vahiy nazil olmadan önce ruhi olarak buna tam anlamıyla hazırlıklı, gayb alemi ve vahiy meleği ile zaten irtibat halindeydi. Vahiy meleğini daha önceden görmese de onun izlerini görmüştü. Hira Mağarası'nda geçirdiği uzlet sırasında buna tam anlamıyla adapte olmuştu. Gayb alemiyle ilgili gördüğü rüyalar, bi’setten önce vahiy meleğinin sesini duyması, İsrafil (meleği) ile 3 yıl ve Cebrail ile 20 yıllık irtibatının hepsi[24] Hz. Peygamber Efendimizin (s.a.a) insanların hidayeti için peygamberlikle görevlendirilmesi için yapılan hazırlıklar idi.
Tüm bunlar, Peygamber efendimizin (s.a.a) vahiy atmosferine ve vahiy meleğiyle ilişkisinin olmadığına; yine vahiy sırasında korktuğu, şaştığı ve ardından Hz. Hatice ve Varaka b. Nevfel ile istişare ederek, onların onayı ile peygamberliğe seçildiğini anlaması ile rahatlayıp, bu korkularından kurtulduğu gibi nakiller, daha önce belirtilen özellikler ile çelişmektedir.[25] Hz. Muhammed’in (s.a.a) peygamberliğe seçildikten sonra üç yıl boyunca davetinin gizli yapıldığını yazmışlardır. Ancak bazıları, Kur’an-ı Kerim ayetlerinin nüzul sırasına göre, bi’setinden kısa bir süre sonra umumi davete başladığını söylemişlerdir. Hz. Peygamber (s.a.a) ilk önce insanları putlara tapmaktan sakındırmakta ve tek Allah’a tapmalarını istemekteydi. Nitekim bilinene göre, bi’setin üzerinden üç yıl geçtikten sonra Allah-u Teâlâ, insanları açıkça tevhide davet etmesi için onu görevlendirdi.
İbn-i İshak’ın yazdığına göre, bu ayet nazil olunca Hz. Peygamber (s.a.a), Hz. Ali’yi (a.s) çağırarak şöyle buyurdu: "Ey Ali! Allah bana yakın akrabalarımı O'na tapınmaya davet etmemi emretti. Bir koyun kes ve bir miktar ekmek ve süt hazırla. Hz. Ali (a.s) denilenleri aynen yerine getirdi. O gün Abdulmuttalib oğullarından 40 kişi veya 40’a yakın kişi bir araya gelerek o yemekten yediler. Hz. Peygamber (s.a.a) tam konuşmasına başlamak isterken, Ebu Lehep "O sizi büyüledi" dedi. Bunun üzerine meclis karıştı. Allah Resul-ü bir gün sonra yine onları davet etti ve şöyle buyurdu: "Ey Abdulmuttalib oğulları! Arapların kendi kavimlerine, benim size getirdiğimden daha üstün bir şey getirdiklerini sanmıyorum. Ben, dünya ve ahireti size getirdim". Taberi şöyle diyor: "Allah Resul-ü (s.a.a) akrabalarına davetini ulaştırdıktan sonra, şöyle dedi: Sizlerden hanginiz bu konuda bana yardım edecek? Her kim bana bu yolda yardım ederse, aranızda benim kardeşim, vasim ve halifem olacaktır. Herkes sessiz kaldı. Hz. Ali (a.s) kalkarak şöyle buyurdu: Ey Allah’ın Resul-ü! O kişi benim. Hz. Peygamber (s.a.a) şöyle buyurdu: O, sizin aranızda benim vasim ve halifemdir; onun sözünü dinleyin ve ona itaat edin." Bu rivayeti başka tarihçi ve siyer yazarları da nakletmiştir ve meşhur hadislerdendir. Zamanla Müslümanların sayısı artmaya başlayınca Kureyş’in ileri gelenleri tedirgin olmaya başladı.