.
.
Ehlader Araştırma Bölümü
وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرٖى لَهْوَ الْحَدٖيثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبٖيلِ اللّٰهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا اُولٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهٖينٌ
“İnsanlardan öylesi vardır ki, bilgisizce Allah yolundan saptırmak ve o yolu alaya almak için, eğlencelik asılsız ve faydasız sözleri satın alır. İşte onlar için aşağılayıcı bir azap vardır.”[1]
İslam tarihi şahitlik etmektedir ki Hz. Peygamber’in (s.a.a) muhalifleri çeşitli yol ve yöntemler kullanmışlardır. Onların kullandığı yöntemlerden bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
A- İftira; onlar şair, kâhin, deli ve sihirbaz gibi iftiralarla onun sözünün nüfuzunu kırmak istediler. Ama İslam’ın gözle görünür bir şekilde çeşitli sosyal sınıflar arasında yayılması şunu gösterdi ki o, bu tür iftiralarla kirletilemeyecek kadar yücedir.
B- İnananlara eziyet; işkence ve Hz. Peygamber’e (s.a.a) inananları katletmek, onun sözünün nüfuzunu kırabilmek adına kullandıkları bir yöntemdi. Ancak ona tabi olanların tüm eziyet, işkence ve tehditlerine karşı sebatla direnmeleri Kureyş ileri gelenlerinin şaşkınlığa düşmelerine neden oldu. Öyle ki Ebu Süfyan şöyle söylemektedir: “Ben hem Rumları hem de Kisra’yı gördüm. Ancak Muhammed’in tebaası arasındaki azametini, onun hedeflerinin gerçekleşmesi için gösterdikleri fedakârlıkları hiçbir yerde görmedim.”
C- Arapların meşhur edebiyatçılarının daveti; onlar Kur’ân vahyinin yarattığı olağanüstü cazibeden dolayı şaşkınlık içindeydiler. Kur’ân ayetlerini dinlemek için insanların dizlerini kırıp oturmalarının nedeni olarak geçmiş kavimlerin kıssalarının anlatılması olduğunu sanıyorlardı. Bu nedenle Arapların büyük edebiyatçılarından Nadr b. Haris belli bir program dâhilinde cadde ve sokaklarda İran kahramanlarının hikâyelerini anlatmayı kararlaştırdı. Bu yolla insanları Hz. Peygamber’e yönelmekten alıkoymak istiyordu. Bu yöntem öylesine aptalcaydı ki Kureyşliler bile onu dinlemekten sıkılıp etrafından uzaklaştılar.
Onların Hz. Peygamber (s.a.a) ile muhalefeti sadece bahsedilen yöntemlerle sınırlı değildi. Tevhit meşalesini söndürebilmek adına çeşitli yolları denediler. Bunların büyük bir kısmına “Ebediyet Nuru” adlı kitabımızda değinmiştik. Mevzu olan ayet Nadr b. Haris’in izlemiş olduğu yöntemi tenkit etmek adına nazil olmuştur.
Nadr bir tüccardı. Bazen İran’a yolculuk eder ve İranlı ünlü edebiyatçılarla buluşurdu. Bu sırada Zaloğlu Rüstem ve İsfendiyar’ın hikâyelerini de öğrenmişti. Bir seri roman ve hikâye kitabı satın almıştı. Mekke’ye döndüğü zaman halkın Kur’ân’ı dinlememesi için toplantılar yaparak hikâyeler anlatıp onları eğlendirerek şöyle söylerdi:
“Eğer Muhammed Ad ve Semud kavimlerinin kıssalarını anlatıyorsa ben de Zaloğlu Rüstem ve İsfendiyar’ın hikâyelerini anlatıyorum.”
Önemli Noktalar
1- Nadr kendi sapkın hedefleri için bu tür hikâyeleri öğreniyor ve bu konu ile ilgili kitapları satın alıyordu. Nitekim ayet şöyle buyurmaktadır:
“İnsanlardan öylesi vardır ki, bilgisizce Allah yolundan saptırmak ve o yolu alaya almak için, eğlencelik asılsız ve faydasız sözleri satın alır.”
2- Sadece o sapkın değildi. Bilakis bir grubu da farkında bile olmadıkları halde hak yolundan alıkoymaktaydı. Onların kalp ve ruhları batıl sözlerle doluyordu. Artık ilahi ayetleri duyacak fırsatları kalmıyordu. Nitekim şöyle buyuruyor:
“…bilgisizce Allah yolundan saptırmak ve o yolu alaya almak için…”
3- O, kendi tabiriyle “Eğer Muhammed Ad ve Semud kavimlerinin kıssalarını anlatıyorsa ben de Zaloğlu Rüstem ve İsfendiyar’ın hikâyelerini anlatıyorum.” diyerek Kur’ân’ı alaya alıp baştanbaşa hikmet dolu olan Kur’ân ile roman ve hikâye kitaplarını bir tutuyordu. Nitekim şöyle buyuruyor: “…o yolu alaya almak için…” Bizim asrımızda Kur’ân bu ayette “…asılsız ve faydasız sözler…” kelimesinin üzerinde durmaktadır. Bu nedenle bu kelimenin anlamını çok iyi bilmemiz yerinde olur. Ayette geçen orijinal haliyle “lehv” kelimesi Arap lügatinde “alıkoymak ve meşgul etmek” anlamındadır. İnsanı hak ve hakikatten alıkoyan her söz, kelam, iş veya eyleme lehv denir. Var olan şey alıkoymasıdır. Bazen bir kelamın veya sözün içeriğine denir ve bazen de başka bir şeye denir. Örneğin bizleri haktan alıkoyan servet toplamak, şehvette ifrat ve benzerlerine de lehv denir. Kur’ân şöyle buyuruyor:
“Çokluk yarışı, sizi oyaladı.”[2]
Buna göre insanı hak ve hakikatten alıkoyan her şey Kur’ân lügatinde “lehv” olarak nitelenmektedir. Eğer bu oyalayıcı veya alıkoyan şey bir söz veya hikâye ise bu durumda da sonuna “Hadis” kelimesi de eklenerek “Lehvu’l-Hadis/Faydasız ve asılsız söz” şeklini alır. Bu durum dışında sadece “Lehv” kelimesi kullanılır. Gençlerimize iffetsizlik ve katillik aşılayan aşk ve cinayet dizileri ve romanları “faydasız ve asılsız söz” ayetinin en çarpıcı örnekleridir.
Nadr b. Haris insanları iman etmekten alıkoymak için İran efsanelerini anlatıyordu. Günümüz yazar ve yayınevleri ise aşk ve cinayet romanlarıyla gençleri yoldan çıkarmak ve fuhuşun yayılmasını sağlamak hedefini gütmektedirler. Eğer böyle bir hedefleri yoksa bile farkında olmadan genç neslin Ahlakî çöküntüsüne neden olmaktadırlar. Bu yolla topluma verilen zarar Nadr b. Haris’in anlattığı hayal mahsulü İran efsanelerinin zararlarından kat kat fazladır. En azından cinsel istismar ve cinayet tekniklerinden uzaktı. Televizyon ve sinemalarda gösterilen yoldan çıkarıcı müptezel filmler, şehvet sınırlarını zorlayan sahneler vs. bunların tümü “Faydasız ve asılsız söz” hükmündedir. Tüm psikologlar cinayet ve cinsellik içeren filmlerin, fuhuş ve cinayet oranlarının yükselmesinde tamamen müdahil olduğunu bildirmektedirler. Birçok suçlu jüri önüne çıktığında açıkça şunu itiraf etmektedirler ki sinema ve filmlerde öğretilen cinayet tekniklerinden etkilenmektedirler.
İslam, hiçbir zaman bilimsel, Ahlakî ve sağlıklı filmlere muhalif değildir. Günümüzde film, eğitim ve öğretimin en büyük araçlarından biridir. Medeni toplumlarda bu araç doğru bir şekilde kullanılmaktadır. Bir anne izlemiş olduğu bir veya iki filmle çocuklarının beslenme ve eğitimi hakkında bilgi sahibi olmaktadır. Ancak ne yazık ki böyle bir sinema hakikatte mevcut değildir. Nadiren bilimsel ve Ahlakî bir film de yayınlasalar ona da o kadar yama ekliyorlar ki muhakkak bir takım yanlış işlerle iç içe bir hal alıyor.[3]
Söz konusu ayette lehv’in bir çeşidi olan lehvu’l-hadis haram kılınmış ve bu suçu işleyenler de aşağılayıcı bir azapla tehdit edilmişlerdir. Fakat dikkat edilmelidir ki boş, batıl, Allah’ın sözlerini dinlemeye ve hak yolda ilerlemeye engel teşkil eden hikâyeler, lehv olduğu için haramdır. Bu tür hikâyeler, hikâye olma sebebiyle haram kılınmamıştır. Çünkü öğretici ve yapıcı kıssaları dinlemek haram olmadığı gibi aksine eğitim yöntemlerinden de biridir. Diğer bir ifadeyle, ele aldığımız bu konuda lehvu’l-hadis’in haram olma nedeni lehv olma yönü ve hakikatleri dinlemekten alıkoyma yönüdür. Hikâye olma yönü değil. Hikâye, lehv’in yer aldığı bir yer konumundadır. Dolayısıyla hikâye dışında nerede lehv gerçekleşirse mutlaka haramdır. İşte bu yüzden İslam âlimleri, ele alınan bu ayetten yola çıkarak ğina’yı haram bilmiş ve şöyle demişlerdir:
Eğlence ve ayyaşlık meclislerine uygun olan her türlü müzik ve şarkı, insanı hak ve hakikatten alıkoyan bir lehv olması nedeniyle haramdır. Kur’ân ayetinin, hadisin veya öğretici bir şiirin böyle bir müzik eşliğinde okunduğunu farz etsek dahi haramdır. Ğina ile okunan Kur’ân ayetinin veya öğretici bir şiirin lehvu’l-hadis olmadığı bellidir. Yani sözün kendisi ve içeriği lehv değildir. Çünkü ya Kur’ân’dır ya da öğretici bir şiir. Ancak sözün söylenme şekli insanı haktan ve hakikatten alıkoyan bir lehv’dir. Ne zaman böylesine bir müzikle beraber insanın şehvani duygularını harekete geçirecek sözler kullanılsa, sözün içeriğinin lehv ve haktan alıkoyucu olmasının yanı sıra sözün söylenme şekli de ğina ile beraber olması nedeniyle lehv’dir. Müzik aletlerinin çalınması her ne kadar sözsüz olsa da lehv’ul hadis olmamasıyla birlikte lehv için en açık örneği teşkil etmektedir. Çünkü bu müzikleri dinlemek insanı, Allah’ın ayetlerini dinlemekten, yaratanı ve kıyameti düşünmekten ve yine diğer insani görevlere dikkat etmekten alıkoymaktadır.
[1] Lokman/6
[2] Tekasur, 1.
[3] Lehv’inmakinehayatında yaygınlaşması.