Ruhullah Mustafâvî Musevî Humeynî
(Doğum 24.09.1902/Humeyn - Vefat 04.06.1989/Tahran)
Ruhullah Musevî Humeynî, İran İslam Cumhuriyeti'nin ilk dini lideri ve kurucusudur.
Ayetullah el-Uzma Seyyid İmam Humeynî, Şiî dünyasının en büyük ve en prestijli fakihlerinden birisidir. Oldukça güçlü bir hafızaya sahip olan ve söylenenlere göre; hiçbir din âliminin yapamadığı bir şeyi gerçekleştirerek Bursa'da "Tahrirû'l Vesile" adlı dört ciltlik muazzam bir risaleyi yanında hiçbir hadis kaynağı olmadan kaleme almıştır.
Ayetullah İmam Humeynî 1902 yılı Eylül ayının 24'ünde İran'ın Humeyn şehrine dünyaya gelmiştir. Yaklaşık 5 aylık iken babasını kaybeden Seyyid Humeynî, 15 yaşına geldiğinde ise annesini kaybetmiştir.
Ayetullah Humeynî'nin soyu Ehl-i Beyt İmamlarının yedincisi olan İmam Musa el-Kâzım'a ulaşmakta ve kendi ailesi de oldukça uzun yıllar ulema geleneğine sahip oldukları için daha henüz çocuk denilecek yaşlarda din eğitimi veren medreselerde Arap dili ve edebiyatı, mantık, fıkıh, usul ve diğer başka ilimleri öğrenmeye başlamıştır.
1919 yılında Erâk İlmiyye Medresesi’ne kabul edilen İmam Humeynî, burada bir süre eğitim aldıktan sonra Kum kentinde bulunan İslam İlimleri Havzası'na geçmiştir. Fıkıh ve usul derslerinde oldukça başarılı olan İmam Humeynî çok kısa bir zamanda içtihat makamına ulaşarak genç yaşta müçtehit olmuştur.
Ayetullah Humeynî felsefe ve ahlak gibi ilimlerde ders vermeye başlamış ve takvası ile de Kum şehrinin tanınmış âlimleri arasında genç yaşta kendi göstermeye başlamıştır. Daha sonraki yıllarda ise fıkıh ve usul derslerinde oldukça ünlü üstatlardan birisi olmuştur.
İmam Humeynî o dönemde hükümet karşıtı olan şahsiyetlerle ortaklaşa hareket ederek Rıza Şah'a ve Pehlevî Hanedanlığı’na karşı amansız bir mücadelenin içerisine girmiştir. Ama İmam'ın asıl mücadelesi, 1958 yılında "Eyalet ve Bölge Komiteleri Tasarısı" ve Şah'ın kabul ettiği altı maddelik yasanın yürürlüğe girmesi ile Şah Rejimi aleyhine başlamış oluyor.
1961 yılının 5 Haziran'ında yaşanan kanlı bir olaydan sonra rejim aleyhine yaptığı bir konuşmasının ardından tutuklanarak Tahran'daki askerî bir hapishaneye konulan İmam Humeynî; daha sonra yani 1965 yılının 4 Kasım günü önce ülkemizin başkenti Ankara'ya sürgün edilmiş ve ardından Şah ve Türkiye hükümetinin ortaklaşa aldıkları kararlar doğrultusunda Bursa'da Çekirge semtinde bulunan bir eve intikal ettirilmiş ve sonra Setbaşı’nda bulunan bir istihbarat subayının evinde gözetim altında tutulmuştur.
İmam Humeynî yaklaşık dokuz ay burada kaldıktan sonra Türkiye'den Irak'a geçip bir başka Şiî dünyasının merkezi olan Necefû'l Eşref kentine yerleşmiştir. Burada 13 yıl sürgün hayatı yaşayan Ruhullah Humeynî, Irak'tan Fransa'ya göçmüş ve İslam Devrimi’ne kadar Paris yakınlarındaki Neauphle-le-Chateau'da ikamet etmiştir.
Ülkesinden oldukça uzak olmasına rağmen İmam Humeynî'nin ses kayıtları her hafta İran'a ulaştırılarak ülkenin birçok yerinde dinlenmekteydi. 1979 yılında İslam Devrimi sonucunda Şah'ın Tahran'ı terk etmesinden sonra Ayetullah Humeynî İran'a döndü ve İran İslam Cumhuriyeti'ni kurdu. Önceleri Kum şehrinde ikamet eden İmam Humeynî, devlet kontrolünün daha iyi olacağı düşüncesi ve sağlık sorunları yüzünden Tahran'da yaşamaya başladı.
İmam-ı Râhîl, yaptığı devrim ile Doğu ve İslam dünyasında Amerikan emperyalizmine güçlü bir darbe vurulmuş oldu. Merhum İmam Humeynî, hayatı boyunca İsrail'e karşı sert tavırlar sergilemiş; İsrail zulmüne karşı her zaman Filistin ve Lübnan'a maddî ve askerî destek vermiştir.
Daima Şiî-Sünnî kardeşliğine çağrıda bulunan İmam Humeynî, mezhepsel ihtilaflara son vermek adına Şiî-Sünnî ortak hareketini diri tutmak, Amerika ve İsrail'e karşı birleşmek için Müslümanları İslam Cephesini kurmaya davet etmiş ve bu bağlamda ilk "Kudüs Günü" etkinliklerini de başlatmıştır.
Ruhullah Mustafavî Musevî Humeynî 1989 yılında 4 Haziran tarihinde İran'ın başkenti Tahran'da vefat etmiştir.
Eserleri:
1- Seher Duası’nın Şerhi
2- R’es-ul Calut Hadisinin Şerhi
3- R’es-ul Calut Hadisinin Şerhine Haşiye
4- Fevaid-ul Rezeviye’nin Şerhine Haşiye
5- Akıl ve Cehaletin Orduları Hadisinin Şerhi
6- Misbah-ul Hidayet ilel Hilafeti vel-Velayet
7- Fusus-ul Hilem’in Şerhine Haşiye
8- Misbah-ul Uns’a Haşiye
9- Kırk Hadis Şerhi
10- Sırr-us Salat (Namazın Sırrı)
11- Namazın Adabı
12- Likaullah Risalesi
13- Esfar’a Haşiye
14- Keşf-ul Esrar
15- Envar-ul Hidaye fi Talikat-il Kifaye (2.cilt)
16- Bedayi-ul Durer fi Kaidet-i Nefy-iz Zarar
17- İstishab Risalesi
18- Teadul ve Teracih Risalesi
19- İçtihat ve Taklit Risalesi
20- Menahi-ul Vusul ile İlm-il Usul (2. cilt)
21- Talep ve İrade Risalesi
22- Takiyye Risalesi
23- Malikiyet Kaidesi Risalesi
24- Kamerli Gecelerde Fecrin Tayini Risalesi
25- Taharet Kitabı (4 cilt)
26- Urvet-ul Vuskaya Talika
27- Mekasib-ul Muharreme
28- Vasilet-un Nuhat’a Talikat
29- Necat-ul İbad Risalesi
30- İrs Risalesine Haşiye
31- Usul Dersine Takritar (Ayetullah Uzma Burucerdi)
32- Tevzih-ul Mesail
33- Hac Menasiki
34- Tahrir-ul Vesile (2 cilt)
35- Alım ve Satım Kitabı (5 cilt)
36- İmam Humeyni (r.a)’in Derslerinin Takriratı.
37- Namazda Halel Kitabı
38- İslam Devleti (Velayet-i Fakih)
39- Cihad-ı Ekber veya Nefsle Mücadele
40- Fatiha (Hamd) Suresinin Tefsiri
41- İstiftaat (2 cilt)
42- Şiir Divanı
43- İrfani Mektuplar
44- İmam -ks- ’in Sahifesi
45- İlahî-Siyasî Vasiyetname
