.
.
Ehlader Araştırma Bölümü
Ömer Faruk Altıntaş
İslam tarihi, düşüncesi ve sanatı üzerine araştırmalarda bulunmuş, konuları hakkında önemli ölçüde bilgi birikimine sahip çok sayıda batılı müellifin olduğu, geçmişte olduğu gibi bugün de bir hakikattir. Oryantalist ya da şarkiyatçı olarak da adlandırılan, özellikle Edward Said’in meşhur Oryantalizm adlı eserinden sonra ekseriyetle olumsuz bir imaja sahip bu araştırmacıların eserlerini kalın bir hamakat perdesinin arkasından bakmaksızın ilmî açıdan göz ardı etmek pek mümkün değildir. Bununla birlikte, bu alanda kimi müellifler vardır ki, eserleri ve şahsiyetleri ile hem Batı’da hem de Doğu’da hayranlık uyandırmış, kendilerine haklı olarak büyük hürmet gösterilmiştir.
Kendisini tanıtarak, hatırasını yâd etmeyi arzuladığımız Annemarie Schimmel hanımefendinin, sözünü ettiğimiz zümre içerisinde müstesna bir yeri vardır. 7 Nisan 1922 tarihinde, Almanya’nın Erfurt şehrinde dünyaya gelen Annemarie Schimmel, felsefî ve mistik konulara meraklı bir baba ile okumaya ziyadesiyle düşkün bir annenin kızıdır. Bir ev hanımı olan annesi Anna Schimmel, 1978 yılında vefatına dek sürekli kızının yanıbaşında olmuş, kitaplarını herkesten önce okumuş ve müşfik yardımını kızından hiç esirgememiştir.
Annemarie Schimmel, Gençliğinin ilk yıllarında dahi bir kız olarak tanınıyordu.
Doğu ve bilhassa İslam kültürüne ilgi duyan hocalarının da katkılarıyla küçük yaşlardan itibaren tarih ve edebiyat başta olmak üzere, çeşitli dinler ve dinler tarihi hakkında yorulmaksızın okuyup araştırmalarda bulunan Schimmel, okulda öğrendiği Fransızca ve Latince dillerinin yanı sıra Arapça eğitimi de almıştır.
Araya giren ikinci dünya savaşı ve beraberinde getirdiği olumsuz şartlar, genç Schimmel’in üniversiteye devamına engel teşkil etmemiştir.
Üniversitede İslam sanatı tarihi ve Arapça derslerine devam eden Schimmel’in bu alandaki kabiliyeti hocalarının da gözünden kaçmamıştır. İleriki yıllarda Arapça’nın yanı sıra Farsça ve Osmanlıca öğrenmeye başlayan Schimmel, “Memlüklüler döneminde, Mısır’da Halife ve Kadıların Durumu” başlıklı doktora tezini 1941 yılında tamamlamıştır. 1946 yılında, “Memlük Devleti’nde Asker, Emir ve Sultanların Sosyal ve Kültürel Rolleri” başlıklı doçentlik tezini sunduktan sonra, Marburg Üniversitesi’ndeki akademik kariyerine doçent olarak başlamıştır.
Üniversitede Arapça, Türkçe ve Farsça’nın yanı sıra, İslam sanatları ve İslam edebiyatı tarihi dersleri de veren Schimmel, bu esnada, dinler tarihi alanında ikinci bir doktora çalışmasına başlayıp çok geçmeden bu alanda da doktorasını başarıyla tamamlamıştır.
Müteakip yıllar, Schimmel’in Türkiye ile ilişkilerinin sıkılaşacağı yıllar olacaktır. İlk olarak 1952 yılında, yazma eserleri incelemek üzere İstanbul’a gelen Annemarie Schimmel, kısa sürede aralarında Yahya Kemal, Samiha Ayverdi gibi isimlerin de bulunduğu, ilim ve edebiyat çevrelerinden pek çok dost edinmekte gecikmeyecektir. Öyle ki dönemin İstanbul’unda çıkan Yeditepe, Hayat gibi edebiyat dergilerinde, “Cemile Kıratlı” müstear ismiyle yazıları dahi yayımlanır.
Genç yaşlarından itibaren Mevlana’nın şiirlerine hayranlık duyan ve Mesnevi’ye atıfla; “hayatımın yeni dönemindeki o uzun ve çetin günlerimde acımı dindiren merhem” diyen Schimmel, Türkiye’de bulunduğu bu dönemde Konya’ya giderek, Mevlana’nın türbesini de ziyaret etme imkânı bulacaktır.
Alman İranolog ve İslam-Tasavvuf araştırmacısı Schimmel'ın Mevlana ve Mesnevi üzerine yazdığı kitabı
Annemarie Schimmel’in hayatında ayrıca zikredilmesi gereken bir de Ankara dönemi bulunur. Yeni kurulan Ankara İlahiyat Fakültesi’nde, Dinler Tarihi kürsüsü için yapılan hocalık teklifini kabul eden Schimmel, 1954-59 yılları arasında fakültede Dinler Tarihi dersi vermiştir.
Bu dönemde hazırladığı Dinler Tarihine Giriş adlı ders kitabının yanı sıra, Muhammed İkbal’in Cavidname adlı eserini de Türkçe’ye tercüme etmiştir. Hayatının bu dönemi Anna Schimmel’e Anadolu kültürünü tanıma adına da kimi fırsatlar sunmuş, annesi Schimmel ile birlikte Anadolu coğrafyasında uzun ve maceralı seyahatler gerçekleştirmiştir.
Merhume Annemarie Schimmel,
büyük İslam mütefekkiri Muhammed İkbal’in Cavidname adlı eserini Türkçe’ye tercüme etmişti.
1959 yılında Türkiye’den ayrılarak, Marburg’a geri dönen Schimmel, 1961 yılından itibaren Bonn Üniversitesi’nde Arapça, Farsça ve Türkçe derslerinin yanı sıra, dinler tarihi, tasavvuf ve İslam tarihi üzerine dersler vermiştir. Muhammed İkbal’e olan hayranlığı Hint-İslam kültürüne dair derin bir alâka duymasını ve bilgi sahibi olmasını sağlamış, 1967 yılından itibaren, ta ki 1992 yılında emekli oluncaya kadar Harvard Üniversitesi’nde Hint-İslam kültürü dersleri vermiştir.
Uzun süre Pakistan'da ikamet eden Schimmel için bu ülkede bir caddeye onun adı verilmişti.
Yazarın emeklilik dönemi de bereketli geçmiş, her yıl birden fazla kitap yayımlanmıştır. Alanının en önemli araştırmacılarından biri olan Annemarie Schimmel, “Doğu ve Batı. Batılı-Doğulu Hayatım” (Morgenland und Abendland. Meinwest-östliches Leben) başlıklı hatıratını yayımladıktan kısa bir süre sonra, 26 Ocak 2003 tarihinde Bonn’da vefat etmiştir.
Mezar taşında, henüz küçük yaşlarda okuyup çok etkilendiği, ömrü boyunca hatırından bir an olsun çıkarmadığı, “İnsanlar uykudadır, öldüklerinde uyanırlar” mealindeki hadisi şerif Almanca ve Arapça olarak yazılıdır.
Hz. Rasûlullâh'ın (saa) o veciz sözü vasiyeti üzerine Schimmel'ın kabir taşında bir kez daha hayat buluyordu:
“İnsanlar uykudadır, ölünce uyanırlar!”
Ömrünü İslam dininin incelikleri, özellikle de tasavvuf kültürü üzerine araştırmalar yaparak geçiren Schimmel, bu kültürden neşet eden şiir, mûsikî, mimarî, minyatür, resim ve hat gibi sanat dallarını incelemiş, bilgi ve izlenimlerini kitaplarına vukufiyetle aksettirmiştir. Arapça, Farsça, Türkçe, Urduca, Peştuca, Sintçe, Gucerati, Marathi, Keşmiri, Bengali Sanskritçe, Çekçe, İbranice, eski Yunanca, Latince, İtalyanca, Rusça, İspanyolca, Hollandaca, Fransızca ve İngilizce bilen Schimmel, bu dillerin çoğundan tercümeler de yapmıştır.
Annemarie Schimmel, aralarında 1995 yılında verilen Alman Yayıncılar Birliği Barış Ödülü de olmak üzere birçok ödüle layık görülmüştür. Yazar arkasında yüzden fazla eser ve binlerce makale bırakmıştır.
Annemarie Schimmel, İmam Zeynelabidin'in (as) Sahife-yi Seccadiye adlı dualar kitabından bir bölümü Almanca'ya çevirmişti.
Öne çıkan ve Türkçe tercümeleri de bulunan bazı eserleri şunlardır: Mystische Dimensionen des Islam. Die Geschichte des Sufismus. (İslam’ın Mistik Boyutları. Sufizm’in Tarihi), Rumi: Ich bin der Wind und du bist Feuer. Leben und Werk des Mystikers. (Ben Rüzgârım Sen Ateş, Mevlana Celaleddin Rumi’nin Hayatı ve Eserleri), Die Träume des Kalifen. Träume und ihre Deutung in der islamischen Kultur. (Halifenin Rüyaları: İslam’da Rüya ve Rüya Tabiri) Und Muhammad ist sein Prophet. Die Verehrung des Propheten in der islamischen Frömmigkeit. (Ve Hz. Muhammed O’nun Peygamberi’dir: Peygambere İslam İnancında Gösterilen Hürmet), Wanderungen mit Yunus Emre (Yunus Emre ile Yollarda).
- - - - - - - - - - -
Kaynaklar:
